Vua Hoàn Công (vua rất giỏi nước Tề đời Xuân Thu) đang đọc sách. Người thợ mộc đang đẽo bánh xe, bỏ làm lên hỏi: “Bệ Hạ đang học những câu gì thế?”
Hoàn Công đáp: “Lời dạy của thánh nhân.”
“Họ còn sống không?”
“Đã chết rồi.”
“Vậy thì Bệ Hạ đang học những đồ thừa bỏ mà thôi.”
“Ngươi thiệt to gan! Sao dám nói như thế? Mau giải thích bằng không ta chém đầu đó.”
“Thần chỉ nghiệm từ việc đẽo bánh xe mà thôi. Đẽo bánh thì phải vừa vặn: không thể nhỏ hoặc quá to. Mỗi lần thì phải tự lượng lấy chứ không có phép gì nhất định cả. Cũng không thể giảng nghĩa tường tận được. Cho nên tôi không thể dạy cho con mà chúng nó cũng không thể học được. Nên nay hơn bảy mươi tuổi mà vẫn còn đẽo bánh xe vậy.
Tương tự như thế, cái hay của cổ nhân không thể truyền lại cho đời sau được. Cái viết ra được chỉ là đồ thừa bỏ của bậc cổ nhân mà thôi.”
Vua nghe có lý nên tha tội mà còn khen thưởng người thợ.
* * * * *
Sách vở không thể nào lưu truyền lại được những tinh hoa của thánh nhân.
Ngay nhà thiền còn phải công nhận rằng tinh túy của nhà thiền là “bất lập văn tự”. Các tổ sư chủ trương dạy học trò cách làm thế nào để mở trí huệ thay vì cho họ cái tri kiến, kiến thức.
Vậy mà người đời thường quá coi trọng cái học vấn, kiến thức thay vì tìm cách phát triển trí huệ chân chính.
